Interview met Frans Jordaan
Bureau Talent interviewde Frans Jordaan, directeur-bestuurder van VO Samenwerkingsverband Amstelland en de Meerlanden, over de mogelijkheden voor hoogbegaafde leerlingen bij langdurig verzuim in het voortgezet onderwijs en hoe we als maatschappij zouden kunnen voorkomen dat meer leerlingen thuis komen te zitten.
In de regio Amstelland en de Meerlanden valt op dat zo’n 30 tot 40 van de 80 leerlingen die langdurig verzuimen, hoogbegaafd of dubbel-bijzonder zijn. Deze groep vertoont vaak combinaties van psychische klachten, autismespectrumstoornissen (ASS), en andere uitdagingen. Er is onder dezegroep behoefte aan meer individuele aandacht in het onderwijs, maar het onderwijssysteem is nog niet voldoende ingericht voor maatwerk. Dit is praktisch onhaalbaar met slechts één docent voor een klas, redeneert Jordaan. Bij de huidige onderwijsvorm zijn altijd groepselementen aanwezig omdat het onderwijs is ingericht op grotere klassen.
Wanneer er niet voldoende aandacht is voor de individuele behoeften van een leerling kan een leerling thuis komen te zitten. Verzuim duidt vaak op problemen, variërend van verveling tot sociale angst en onzekerheid. Jordaan benadrukt daarom het belang om verzuim serieus te nemen en vroegtijdig met de leerling in gesprek te gaan.
Hoogbegaafde leerlingen die moeite hebben om aan te haken of thuis komen te zitten, hebben diverse mogelijkheden. Hoewel thuisonderwijs een optie is, heeft Jordaan hier een dubbel gevoel bij vanwege het belang van de sociale ontwikkeling die op school plaatsvindt. Versnelling van leerlingen is ook niet altijd passend vanwege de asynchrone ontwikkeling en het disharmonische profiel van hoogbegaafde leerlingen en het zou van casus tot casus afgewogen moeten worden of dit een passende onderwijsinterventie is.
Bij langdurig verzuim is vaak een andere aanpak nodig, waarbij externe bureaus worden ingezet voor huisbezoeken en begeleiding om het kind langzaam weer naar school te leiden. Soms is specialistische hulp van psychologen of jeugdzorg nodig. Als het reguliere onderwijs niet toereikend is, kunnen alternatieve leeromgevingen binnen reguliere scholen overwogen worden, zoals HVX. Of aanvullende buitenschoolse voorzieningen zoals Digibende of Sanyu. Met de laatste twee is vaak in combinatie met de school van inschrijving een passend programma te realiseren dat meer aansluit bij de behoeften van hoogbegaafde leerlingen..
Om langdurig verzuim bij hoogbegaafde leerlingen meer duurzaam te kunnen voorkomen, zijn grootschalige veranderingen in het onderwijssysteem nodig, maar die vereisen grote systemische verschuivingen. Een snelle maar kostbare oplossing zou zijn om meerdere docenten per klas in te zetten en meer expertise in huis te halen voor hoogbegaafde leerlingen. Op de lange termijn zouden we moeten nadenken over de vraag of we nog wel met leerjaren, curricula, en grote klassen verder willen. Jordaan benadrukt het belang om aandacht te geven aan experimentele onderwijsvormen zoals Agora, alsook aan Dalton en Montessori onderwijs.
Jordaan identificeert tegenstrijdige trends in de maatschappij. Aan de ene kant willen we af van labels en richting een inclusiemaatschappij, maar aan de andere kant is er ook veel vraag naar onderwijs exclusief voor hoogbegaafden. Jordaan bevraagt of dit wel wenselijk is. In het regulier onderwijs hebben hoogbegaafde leerlingen namelijk ook de kans om met de diversiteit van de samenleving kennis te maken.
Het streven naar perfectie kan een obstakel vormen bij het vinden van een passende plek voor hoogbegaafde leerlingen, zegt Jordaan. Het is niet altijd mogelijk om onderwijs 100% passend te maken en dit bemoeilijkt het proces om een aanpak te vinden die praktisch mogelijk hoewel bijvoorbeeld maar 80% passend is, terwijl die mogelijkheden er vaak wel zijn. Dit streven naar perfectie wordt ook versterkt door de nadruk op schijnbare perfectie op sociale media, wat kan leiden tot depressieve klachten en onzekerheid bij jongeren.
Het valt Jordaan op dat mobielvrije klassen een positief effect hebben. Het creëren van nieuwe sociale omgevingen naast digitale werelden kan bijdragen aan de sociale ontwikkeling van hoogbegaafde leerlingen en het tegengaan van de negatieve effecten van sociale media. Dit stemt Jordaan positief voor de mogelijkheid om weer ‘echt’ contact met elkaar te hebben. Dit is iets waar veel leerlingen, of ze nu wel of niet verzuimen, behoefte aan hebben: verbinding.
In conclusie, het ondersteunen van hoogbegaafde leerlingen bij langdurig verzuim vereist een nauwkeurige aanpak die rekening houdt met hun individuele behoeften en uitdagingen. Dit omvat het erkennen van de complexe aard van langdurig verzuim en het creëren van een inclusieve onderwijsomgeving die sociale en emotionele ontwikkeling bevordert. Door middel van samenwerking tussen onderwijsinstellingen, externe ondersteuningsdiensten en gezinnen kunnen we streven naar een onderwijssysteem dat alle leerlingen de kans geeft om te gedijen en hun talenten te ontwikkelen.
